Στρατής Τσίρκας: “Μα ποια ζωή αξίζει και πώς μπορείς να τήνε πεις ωραία, δίχως έναν άξιο θάνατο;”

Ο Στρατής Τσίρκας γεννήθηκε στις 23 Ιουλίου του 1911, στο Κάιρο, και πέθανε σαν σήμερα 27 Ιανουαρίου, το 1980, στο νοσοκομείο Ιπποκράτειο. Ο Γιάννης Χατζηανδρέας, που τίμησε τα ελληνικά γράμματα με το ονοματεπώνυμο Στρατής Τσίρκας, υπήρξε από τους πιο αξιόλογους πεζογράφους της μεταπολεμικής γενιάς κι άφησε ως σημαντικότερες παρακαταθήκες την τριλογία “Ακυβέρνητες πολιτείες” και το μυθιστόρημά του “Η χαμένη άνοιξη”.

Γνώριμος από το 1930 του Κωνσταντίνου Καβάφη (για τον οποίο έγραψε αργότερα δύο βιβλία, “Ο Καβάφης και η εποχή του” και “Ο πολιτικός Καβάφης”), εντάχθηκε νωρίς στο αριστερό κίνημα της Αιγύπτου και, μαζί με άλλους, σημαντικούς Έλληνες Αιγυπτιώτες, δημιούργησαν την Πνευματική Εστία Ελλήνων Αλεξάνδρειας, αλλά και την πολιτική, αντιφασιστική επιθεώρηση “Έλλην”.

Το 1943-1944, ήταν ανάμεσα στα ιδρυτικά στελέχη του φιλο-ΕΑΜικού Ελληνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου (ΕΑΣ) και, από το 1945 μέχρι το 1961, στέλεχος της παροικιακής κομμουνιστικής οργάνωσης “Αντιφασιστική Πρωτοπορία”. Αρθρογραφώντας καθημερινά στα επίσημα όργανά της (τις εφημερίδες “Φωνή” και “Πάροικος”) κι έχοντας εκδώσει ήδη τρεις συλλογές διηγημάτων, το 1957 γράφει, μέσα σε 10 μέρες, τη νουβέλα “Νουρεντίν Μπόμπα”, εμπνευσμένη από την εθνικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ από τον Αιγύπτιο πρόεδρο Νάσερ. Ο “Μπόμπα” εκδίδεται στην Αθήνα, από τις εκδόσεις Κέδρος, κι ο Στρατής Τσίρκας γίνεται έτσι γνωστός και στο αναγνωστικό κοινό της Ελλάδας.

Ωστόσο, η έκδοση της “Λέσχης”, το 1960 (του πρώτου βιβλίου της τριλογίας “Ακυβέρνητες πολιτείες”, που εισήγαγε έναν τολμηρό μοντερνισμό στην ελληνική μυθιστοριογραφία, με κεντρικό άξονα τα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα της περιόδου στη Μέση Ανατολή) προκάλεσε την αντίδραση της ηγεσίας του Κ.Κ.Ε., που του ζήτησε να αποκηρύξει το έργο του. Ο ίδιος απάντησε “κατέγραψα τα γεγονότα, όπως ακριβώς τα έζησα. Η συνείδησή μου δεν είναι καπέλο να την πάρω απ’ το ένα καρφί να την κρεμάσω στο άλλο” και διαγράφηκε από το κόμμα. Ακολούθησε η “Αριάγνη” (1962), που περιείχε ισχυρότερα δείγματα νοσηρών καταστάσεων της Αριστεράς και, τέλος, η “Νυχτερίδα” (1965), που περιλάμβανε ένα συγκλονιστικό ρέκβιεμ για τους χαμένους αγωνιστές.

Μετά το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, ο Τσίρκας συμμετείχε στη “σιωπή” των λογοτεχνών και δε δημοσίευσε παρά μόνο μεταφράσεις, μέχρι που σταμάτησε η “προληπτική λογοκρισία” και έλαβε μέρος στην έκδοση των “18 κειμένων” (συλλογικός τόμος των Σεφέρη, Αναγνωστάκη, Κοτζιά, Κάσδαγλη, Κουμανταρέα, Χειμωνά, Μαρωνίτη Πλασκοβίτη, Τσίρκα κ.ά., με έντονο αντιδικτατορικό περιεχόμενο – εκδόσεις Κέδρος).
Το μυθιστόρημα “Χαμένη Άνοιξη” (1976) προοριζόταν να είναι το πρώτο μέρος μιας νέας τριλογίας με τίτλο “Δίσεχτα χρόνια”, έμελλε όμως να είναι το κύκνειό του έργο.

Ακολουθήστε το Entertainment Weekly στα social media:
★ Facebook ★ Instagram ★ Twitter ★ Spotify