Νικορέστης Χανιωτάκης: «Η Τέχνη είναι επαναστατική κίνηση»

Της Μαρένας Καδιγιανοπούλου

Νεαρός, πολυπράγμων και με πλούσιο βιογραφικό, ο ηθοποιός και σκηνοθέτης σίγουρα θέλει να αφήσει έντονα τη θεατρική του σφραγίδα και γι αυτό προσπαθεί καθημερινά.

Το φετινό καλοκαίρι ήταν ένα ακόμη δύσκολο καλοκαίρι για τους ηθοποιούς και γενικά για τους ανθρώπους του θεάτρου. Παρόλα αυτά, έγιναν αρκετές θεατρικές παραστάσεις και ανάμεσα σε αυτές, δυο φέρουν τη σκηνοθετική υπογραφή σου: η «Μήδεια» του Μποστ και «Οι Μπαμπούλες» του Αλφρέντο Σανθόλ.

Αλήθεια είναι αυτό. Είναι ένα καλοκαίρι που όλοι παγκοσμίως περνάμε μια τεράστια υγειονομική κρίση και κατ’ επέκταση κοινωνική και οικονομική. Η Τέχνη όμως έχει την ευκαιρία να πάρει θέση και να προσφέρει στον κόσμο, αλλά και στους καλλιτέχνες την ευκαιρία να ενωθούμε ξανά. Να ζήσουμε συναισθήματα, να βιώσουμε την εμπειρία ενός σπουδαίου έργου-μιλάω για την κάθε παράσταση διαφορετικά- και να μπορέσουμε να συγκινηθούμε, να βιώσουμε πράγματα που κατά τη διάρκεια της καραντίνας δεν μπορούσαμε. Είναι ένα είδος επανάστασης πια, το να κάνεις μια θεατρική παράσταση μέσα στο καλοκαίρι, ακόμη κι αυτή την περίοδο που μιλάμε με τις πυρκαγιές που όλη η Ελλάδα καίγεται, εμείς καλούμαστε να προσφέρουμε αυτό το οποίο ξέρουμε να κάνουμε, να κάνουμε τη δουλειά μας και να προσφέρουμε στον κόσμο την ελπίδα, ένα χαμόγελο και ένα βλέμμα προς το μέλλον.

Έκανες λόγο για ένα είδος επανάστασης το να κάνουμε πια θέατρο. Δεν πιστεύεις ότι η τέχνη του θεάτρου είναι από μόνη της επανάσταση;

Έτσι κι αλλιώς είναι επαναστατική κίνηση η Τέχνη, είναι μια πολιτική θέση μέσα στην κοινωνία. Το θέατρο είναι πολιτικό, υπό την έννοια ότι μιλάει για σοβαρά κοινωνικά ζητήματα, για θέματα που αφορούν σε όλο τον κόσμο. Ειδικά γι αυτή την περίοδο, όταν έχουμε βιώσει καταστάσεις στις οποίες η Τέχνη και το θέατρο στοχοποιήθηκε σαν να είναι ένα μέρος στο οποίο κινδυνεύει ο κόσμος, νομίζω πως τώρα αποδεικνύεται από την προσέλευση του κοινού, πως ο κόσμος, όχι μόνο το έχει ανάγκη αλλά είναι σοβαρό και βασικό στοιχείο της ζωής του, για να μπορεί να αντέχει τις δυσκολίες και να συνεχίζει να παλεύει. Δεν είναι μόνο δηλαδή κάτι που βοηθάει στο «ευ ζην», αλλά έχει να κάνει και με το «ζην». Το πιο σημαντικό είναι η υγεία, αλλά υπάρχει και η ψυχική υγεία. Η Τέχνη και ο αθλητισμός βοηθούν πάρα πολύ στην ψυχική υγεία των ανθρώπων.

Θέλω να μείνουμε στις παραστάσεις: στη «Μήδεια» του Μποστ, στην οποία εκτός από τη σκηνοθεσία κρατάς και τον ρόλο του Ιάσωνα και στους «Μπαμπούλες» που φέρουν τη σκηνοθετική υπογραφή σου.

Έχουν το κοινό χαρακτηριστικό πως πρόκειται για δυο κωμωδίες. Τόσο εγώ όσο και οι συνεργάτες μου είχαμε την ανάγκη μετά από μια τόσο δύσκολη περίοδο να ασχοληθούμε με την κωμωδία και να γελάσουμε εμείς πρώτοι κατά τη διαδικασία των προβών και από εκεί και πέρα να προσπαθήσουμε να χαρίσουμε το γέλιο στους θεατές.

Όσον αφορά τη «Μήδεια» ήταν ήδη μια επιτυχημένη παράσταση όταν θελήσατε να την επαναλάβετε.

Η «Μήδεια» συμπληρώνει σε λίγο καιρό δυο χρόνια παραστάσεων με πολλή μεγάλη επιτυχία. Ξεκινήσαμε από την Αθήνα και έχει παρουσιαστεί σε πάρα πολλά θέατρα τόσο στην Αθήνα όσο και στην περιφέρεια. Έχουμε φτάσει από την Κρήτη έως τη Θράκη και είναι πράγματι μια δοκιμασμένη παράσταση, η οποία έχει αγαπηθεί από τον κόσμο, αλλά και από εμάς φυσικά. Ο Μποστ είναι ένας σπουδαίος συγγραφέας με βαθειά ελληνική γραφή και με μια αγάπη για την Ελλάδα. Μιλά και σατιρίζει τις καταστάσεις , που παρά το γεγονός ότι γράφτηκε το 1993, μοιάζουν πιο σύγχρονες από ποτέ. Για παράδειγμα το 1993 πρωθυπουργός της χώρας ήταν Μητσοτάκης και σήμερα επίσης πρωθυπουργός είναι Μητσοτάκης, επομένως δε χρειάστηκε να πειράξουμε και πολλά πράγματα. Επίσης και τότε και σήμερα, υπουργός Πολιτισμού ήταν γυναίκα και όλα αυτά δεν τα λέω τυχαία, διότι ακούγονται στην παράσταση και ο κόσμος νομίζει ότι τα έχουμε γράψει εμείς, ενώ οι πράγματα του Μποστ. Η μουσική είναι της Monika, η οποία επίσης έχει συνεισφέρει πάρα πολύ σε αυτή την τρέλα που έχει η παράσταση. Η σκηνοθετική ιδέα είναι πως είμαστε ένα μπουλούκι, το οποίο πηγαίνει από πόλη σε πόλη για να παρουσιάσει τον Οιδίποδα αρχικά, αλλά επειδή δεν τα καταφέρνει και πολύ καλά, καταλήγει να παίξει μια δική του Μήδεια. 

Οι «Μπαμπούλες» πώς ήρθαν στα χέρια σου, ήταν πρόταση δική σου;

Οι «Μπαμπούλες» είναι από τις πιο ιδιαίτερες και ξεχωριστές κωμωδίες που έχω κάνει. Είναι η πιο ξεχωριστή κωμωδία, ένα ιδιαίτερο είδος την οποία ονομάζουμε φαντασμαγορική κωμωδία, γιατί είναι κωμωδία φαντασμάτων. Έχει να κάνει με δυο γυναίκες οι οποίες είναι αδερφές και έχουν κληρονομήσει ένα σπίτι. Η μια θέλει να το πουλήσει και η άλλη θέλει να το κρατήσει και εκεί μπλέκονται κάποια φαντάσματα. Δυο ψεύτικα φαντάσματα που προσπαθούν να κάνουν τη μια αδερφή να το πουλήσει και δυο αληθινά φαντάσματα, τα  οποία είναι οι πρόγονοί τους και προσπαθούν να κάνουν την άλλη αδερφή να μην το πουλήσει. Εκεί, γίνονται κάποιες παρεξηγήσεις με τα πραγματικά και τα ψεύτικα φαντάσματα. Έχουμε φτιάξει ένα πολύ ωραίο σκηνικό, τολμηρό για περιοδεία, οι έξι ηθοποιοί μας είναι υπέροχοι. Και μόνο που έχουμε κάνει αυτές τις συνεργασίες φέτος το καλοκαίρι, εγώ είμαι υπερήφανος και ευτυχισμένος.

Θα μείνω στους «Μπαμπούλες» και θα ήθελα να μου πεις πώς αποφάσισες να ανεβάσεις ένα έργο το οποίο μας συστήνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και δε θέλησες να ασχοληθείς με ένα έργο πιο ασφαλές, αν θες. Ένα έργο γνωστό στο κοινό.

Για δυο λόγους: αγάπησα το έργο διαβάζοντας το, το είδα να παίζεται μες το μυαλό μου και ο δεύτερος λόγος είναι πως μου αρέσει να βάζω τον πήχη πιο ψηλά και να μην πηγαίνω στις ευκολίες. Πιστεύω πως εξελίσσεται ένας καλλιτέχνης όταν πηγαίνει προς στη δυσκολία του και όχι προς την ευκολία του. Το να κάνω κάτι που θεωρώ εύκολο να το κάνω και μια δοκιμασμένη συνταγή, δε μου λέει πολλά πράγματα ως προς την εξέλιξή μου και την ίδια ακριβώς ματιά είχαν και οι συνεργάτες μου τόσο οι ηθοποιοί όσο και οι συντελεστές. Αγάπησαν το έργο ως ένα ξεχωριστό κείμενο όχι όπως τα υπόλοιπα που ανεβαίνουν κάθε καλοκαίρι στην Ελλάδα. Αυτό μας έκανε «κλικ» και απευθύνεται και στο νεανικό κοινό που μας ενδιαφέρει αυτό. Μας ενδιαφέρει να απευθυνθούμε στους νέους θεατές. Να πούμε βέβαια, πως είναι ένα ισπανικό έργο, το οποίο έχουμε φέρει στα ελληνικά δεδομένα και η ιδιαιτερότητα που έχουμε προσθέσει στην παράστασή μας είναι πως διαδραματίζεται κάθε φορά στο μέρος όπου παίζουμε.

Για τον χειμώνα υπάρχει ήδη η σκηνοθετική υπογραφή σου σε τρία έργα: «Η Γίδα» στο θέατρο Αθηνών, «Σεσουάρ για δολοφόνους» στο θέατρο Λαμπέτη, «Οι μάγισσες του Σάλεμ» στο θέατρο Δημήτρης Χορν, «Οι άθικτοι» στο θέατρο Νέος Ακάδημος. Επίσης, στο θέατρο «Άνεσις» θα υπάρχουν πλέον τα καλλιτεχνικά σου όνειρα, αν θες. Πώς γίνεται ένας άνθρωπος να είναι δημιουργικός συνεχώς, δεν μπλοκάρει κάποια στιγμή;

Το να μπλοκάρει ένας άνθρωπος καλλιτεχνικά μπορεί να συμβεί. Όμως αφήνω τα πράγματα να έρθουν πολύ φυσικά στη ζωή μου, σε ό,τι αφορά το θέατρο. Δεν το έχω δει ποτέ στεγνά επαγγελματικά ότι τώρα πρέπει να κάνω μια παράσταση, πρέπει να κάνω κάτι τον Οκτώβριο ή να δουλέψω με έναν συγκεκριμένο άνθρωπο. Έχω αποφύγει εντελώς τη «δημοσιουπαλληλίστικη» λογική δουλειάς ή δουλειάς του γραφείου. Η δουλειά που κάνω εγώ έχει να κάνει ξεκάθαρα με το πώς νιώθω ή με το τι με προβληματίζει ή με συγκινεί κάθε φορά. Με βάση τα παραπάνω προσπαθώ να δημιουργώ κάθε φορά. Έτσι λειτουργώ και αυτό με έχει βοηθήσει ώστε να μην έχω μπλοκάρει ποτέ μου. Μπορεί να κολλήσω σε μια λέξη, για παράδειγμα, όταν μεταφράζω και να σπάω το κεφάλι μου προκειμένου να βρω την κατάλληλη λέξη ή να βρω την κατάλληλη ιδέα όταν σκηνοθετώ, αλλά αυτό είναι το πιο όμορφο μπλοκάρισμα που μπορεί να ζήσει ένας δημιουργός. Γιατί αυτό το μπλοκάρισμα κάνει το μυαλό του να το στύψει περισσότερο, να ανοίξει την καρδιά του περισσότερο, να ακούσει τους γύρω του περισσότερο και αυτό το μπλοκάρισμα τελικά μας κάνει καλό. Με αυτή την έννοια, είμαι τυχερός άνθρωπος, δεν έχω μπλοκάρει ποτέ από τον όγκο της δουλειάς ή από τις δυσκολίες.

Τώρα, όσον αφορά τα σχέδια που ανέφερες, πράγματι ισχύουν, τα έχουμε οργανώσει αρκετά καλά. Το «Άνεσις» είναι το θεατρικό μας σπίτι μαζί με τον Γεράσιμο Σκαφίδα για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Εκεί, έχουμε κάνει τον καλλιτεχνικό προγραμματισμό για τη σεζόν που έρχεται. Την πρώτη χρονιά, δε θα είμαστε τόσο εμείς παρόντες στο θέατρο, παρά μόνο μια παράσταση που θα κάνουμε εμείς το «Mistero Buffo» του Ντάριο Φο, το οποίο θα ανέβει τον Δεκέμβριο, και νωρίτερα θα παρουσιαστούν τα υπόλοιπα έργα στα θέατρα καθώς υπήρξαν και οι εκκρεμότητες λόγω του κορονοϊού. Ελπίζουμε πάντα να μας το επιτρέψουν οι συνθήκες.

Νικορέστη είσαι και ηθοποιός. Θα έλεγες πως ίσως τα τελευταία χρόνια το έχεις βάλει σε δεύτερη μοίρα;

Δε θα έλεγα πως το έχω βάλει σε δεύτερη μοίρα, απλώς ως ηθοποιός, μπορώ να κάνω μια παράσταση τον χρόνο, ενώ ως σκηνοθέτης, μπορώ να σκηνοθετώ πιο πολλά πράγματα γιατί μου το επιτρέπει αυτό η φύση της δουλειάς. Κάθε χρόνο όμως, ως ηθοποιός, περιμένω την πρόταση κάποιου άλλου σκηνοθέτη συνήθως για να παίξω. Την περσινή χρονιά βρέθηκα στην τηλεόραση και για τον Ιάσωνα που υποδύομαι στη «Μήδεια», είπα το «ναι» γιατί ο Νίκος Πουρσανίδης που ήταν στη διανομή εξ αρχής, έπρεπε να φύγει για το Ιράν σε μια σειρά και κλήθηκα να τον αντικαταστήσω. Γλυκάθηκα όμως πάρα πολύ από το έργο και τον ρόλο, αυτό είναι αλήθεια, γιατί είναι από τις πιο ωραίες εμπειρίες που έχω ζήσει ως ηθοποιός. Να παίζω τον Ιάσωνα και να έχω δίπλα μου ον Μάκη Παπαδημητρίου να κάνει τη Μήδεια. Γλυκάθηκα πολύ λοιπόν, γι αυτό και έμεινα στο έργο!

Πρόσφατα ο συνεργάτης σου, Γεράσιμος Σκαφιδάς, έκανε μια ανάρτηση στους προσωπικούς του λογαριασμούς στα social media, εκφράζοντας τη δυσαρέσκεια του σχετικά με τη μη επιχορήγηση της εταιρείας «Μυθωδία» -την οποία διαχειρίζεστε επιτυχημένα τα τελευταία χρόνια- από το ΥΠΠΟ. Θα ήθελες να μου το σχολιάσεις;

Κι έχει απόλυτο δίκιο. Πολύ αμφιβάλω αν τα χρήματα των Ελλήνων πολιτών δίνονται αξιοκρατικά σ’ αυτές τις επιχορηγήσεις του Υπουργείου Πολιτισμού προς τις Αστικές μη κερδοσκοπικές θεατρικές εταιρείες. 

Πώς να σχολιάσει κανείς την παροχή πολλών δεκάδων χιλιάδων ευρώ σε τρεις παραστάσεις «Βακχών» και δύο «Μισανθρώπων»; Τι να πει κανείς για την ενίσχυση θιάσων που αποτελούνται από το πολύ τέσσερις ηθοποιούς και παίζουν σε πολύ μικρά θέατρα, πληρώνοντας ελάχιστο ενοίκιο; 

Ως ένας εκ των ιδρυτών της Μυθωδίας (το 2007) και μέλος του Δ.Σ. της Ε.Μ.ΚΕ.ΘΙ. (Ένωση μη κερδοσκοπικών θιάσων) εκφράζω ένα τεράστιο αίσθημα αδικίας και θυμού. Ειλικρινά έχω μεγάλη περιέργεια να μάθω τον τρόπο με τον οποίο ελήφθησαν οι αποφάσεις.

Να μοιραστώ μαζί σας, έτσι για την ιστορία, ότι η δική μας πρόταση ήταν ο «Ματωμένος Γάμος» του Λόρκα σε μετάφραση του σημαντικού ποιητή μας Νίκου Γκάτσου (με τα δικαιώματα ήδη εξασφαλισμένα και πληρωμένα), με 14 άτομα θίασο (ανάμεσά τους πρωταγωνιστές όπως η σπουδαία ηθοποιός Νένα Μεντή), πρωτότυπη μουσική που θα παίζεται ζωντανά επί σκηνής, σε χώρο με ακριβό ενοίκιο και με καλοκαιρινή περιοδεία. Σε αυτό το σημείο να τονίσω ότι οι παραγωγές της Μυθωδίας χρηματοδοτούνται μόνο από δύο ηθοποιούς (από τον Γεράσιμο Σκαφίδα κι εμένα), οι οποίοι ό,τι βγάζουν απ’ την δουλειά τους ως ηθοποιοί, το ξαναβάζουν στο θέατρο. Κι όμως η πρόταση της συγκεκριμένης καλλιτεχνικής εταιρείας δεν πήρε ούτε ευρώ!

Αν λάβω σοβαρά την απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού τότε οι συντελεστές αυτής της παράστασης (συμπεριλαμβανομένου και του δικού μου προσώπου φυσικά, για να μην πω κυρίως του δικού μου από την στιγμή που την σκηνοθετώ) δεν χαίρουν καμίας εκτίμησης από την επιτροπή και την Υπουργό. Οπότε θα πρέπει να κάνουμε μια ενδοσκόπηση, να βελτιωθούμε κι αν τα καταφέρουμε, να τους πούμε κι «ευχαριστώ» που μας άνοιξαν τα μάτια.

Αν δεν ισχύει το παραπάνω και δεν πρέπει να την λάβω σοβαρά, τότε πρέπει να την λάβω αλλιώς…

Κι όμως δεν στενοχωριέμαι, ούτε το βάζω κάτω. Εμείς κάνουμε θέατρο για να εκπληρώσουμε τα παιδικά μας όνειρα. Και τα όνειρα ενός παιδιού δεν έχουν ανάγκη κανένα ευρώ. Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι υγεία, φαντασία και αγάπη. Όλα τα άλλα έρχονται. 

Οι παραστάσεις «Μήδεια» του Μποστ και «Οι Μπαμπούλες» του Αλφρέντο Σανθόλ περιοδεύουν ανά την Ελλάδα. Μπορείτε να ελέγξετε τις ημερομηνίες των παραστάσεων στο viva.gr

Aκολουθήστε το Entertainment Weekly στα social media:
★ Facebook
★ Instagram
★ Twitter